ပဌာန်းတရားနှင့်ကျွန်ုပ်တို့၏နေ့စဉ်ဘဝ
တိကမာတိကာ Tikamātikā ( The Triplets Matrix )
၁ – ကုသလတိက် Kusala Tika; Moral Triplet
(i) kusalā dhammā. moral states;
(ii) akusalā dhammā. immoral states;
(iii) abyākatā dhammā . indeterminate states.
(က) ကုသလာ ဓမ္မာ – အပြစ်မရှိ ကောင်းကျိုးပေးသောတရား (ကု)
(ခ ) အကုသလာ ဓမ္မာ – အပြစ်နှင့်တကွ မကောင်းကျိုးပေးသောတရား (အကု)
(ဂ ) အဗျာကတာ ဓမ္မာ – ကုသိုလ်လည်းမဟုတ်၊ အကုသိုလ်လည်းမဟုတ်သောတရား (ဝိပါက်၊ ကြိယာ၊ ရုပ်၊ နိဗ္ဗာန်)
၂ – ဝေဒနာတိက် VedanāTika; Feeling Triplet
(i) sukhāya vedanāya sampayuttā dhammā. states associated with pleasant feeling;
(ii) dukkhāya vedanāya sampayuttā dhammā. tates associated with painful feeling;
(iii) adukkhamasukhāya vedanāya sampayuttā dhammā. states associated with indifferent feeling;
(က) သုခါယ ဝေဒနာယ သမ္ပယုတ္တာ ဓမ္မာ – သုခနှင့် ယှဉ်သောတရား (သုခ + သောမနဿဝေဒနာ)
(ခ ) ဒုက္ခာယ ဝေဒနာယ သမ္ပယုတ္တာ ဓမ္မာ – ဒုက္ခနှင့် ယှဉ်သောတရား (ဒုက္ခ + ဒေါမနဿဝေဒနာ)
(ဂ ) အဒုက္ခမသုခါယ ဝေဒနာယ သမ္ပယုတ္တာ ဓမ္မာ – ဆင်းရဲချမ်းသာမဟုတ် ဥပေက္ခာဝေဒနာနှင့် တကွ ဖြစ်သောတရား (ဥပေက္ခာဝေဒနာ)
၃ – ဝိပါကတိက် Vepāka Tika; Resultant Triplet
(i) vipākā dhammā. resultant states;
(ii) vipākadhammadhammā. states generating resultant states;
(iii) nevavipākanavipākadhammadhammā. states that are neither resultant states nor states generating resultant states;
(က) ဝိပါကာ ဓမ္မာ – ကုသိုလ်၊ အကုသိုလ်တို့၏ အကျိုးဖြစ်သောတရား (ဝိပါက်)
(ခ ) ဝိပါကဓမ္မဓမ္မာ – အကျိုးကိုဖြစ်စေသောတရား (ကု ၊ အကု)
(ဂ ) နေဝဝိပါကနဝိပါကဓမ္မဓမ္မာ – အကျိုးတရားလည်းမဟုတ်၊ အကျိုးကိုပေးတတ်သော တရားလည်း မဟုတ်သောတရား (ကြိယာ၊ ရုပ်၊ နိဗ္ဗာန်)
၄ – ဥပါဒိန္နတိက် Upādinna Tika; Clinging Triplet
(i) upādiGGupādāniyā [upādinnupādāniyā (syā.)] dhammā. states acquired by and favourable to clinging;
(ii) anupādiGGupādāniyā dhammā. states that are not acquired by and not favourable to clinging;
(iii) anupādiGGaanupādāniyā [anupādinnānupādāniyā (syā.)] dhammā.
states which are not acquired by and not favourable to clinging.
(က) ဥပါဒိန္နုပါဒါနိယာ ဓမ္မာ – တဏှာဒိဋ္ဌိတို့၏ အကျိုးဖြစ်၍ ဥပါဒါန်တို့၏ အစီးအပွား ဖြစ်သောတရား (လောကီဝိပါက် + ကမ္မဇရုပ်)
(ခ ) အနုပါဒိန္နုပါဒါနိယာ ဓမ္မာ – တဏှာဒိဋ္ဌိတို့၏ အကျိုးမဟုတ်သော်လည်း ဥပါဒါန်တို့၏ အစီးအပွား ဖြစ်သောတရား (အကု၊ လောကီကု၊ ကြိ၊ တိဇရုပ်)
(ဂ ) အနုဒါဒိန္နအနုပါဒါနိယာ ဓမ္မာ – ဥပါဒါန် ဥပါဒါနိယတို့ဖြင့် မယူသောတရား (လောကုတ္တရာ၊ နိဗ္ဗာန်)
၅ – သံကိလိဋ္ဌတိက် Samkilittha Tika ; Corrupt Triplet
(i) samhkiliththhasamhkilesikā dhammā. orrupt and corrupting states
(States corrupted by defilements and generating defilements);
(ii) asamhkiliththhasamhkilesikā dhammā. not corrupt but corrupting states;
(iii) asamhkiliththhaasamhkilesikā [asamhkiliththhāsamhkilesikā (syā.)] dhammā.
not corrupt and not corrupting states.
(က) သံကိလိဋ္ဌသံကိလေသိကာ ဓမ္မာ – ပူပန်မှုကိုလည်းပေးတတ် ကိုယ်တိုင်လည်း ပူလောင်တတ် သောတရား (အကု ၁၂-ပါး)
(ခ ) အသံကိလိဋ္ဌသံကိလေသိကာ ဓမ္မာ – ပူပန်မှုကိုသာပေးတတ်ပြီး ကိုယ်တိုင် မပူလောင်တတ်သော တရား (လောကီကု၊ လောကီဝိ၊ ကြိ၊ ရုပ်)
(ဂ ) အသံကိလိဋ္ဌအသံကိလေသိကာ ဓမ္မာ – ပူပန်မှုကိုလည်းမပေးတတ် ကိုယ်တိုင်လည်း မပူပန်တတ် သောတရား (လောကုတ်၊ နိဗ္ဗာန်)
၆ – ဝိတက္ကတိက် Vitakka Tika ; Applied Thought Triplet
(i) savitakkasavicārā dhammā. states with applied thought and sustained thought;
(ii) avitakkavicāramattā dhammā. states without applied thought but with sustained thought;
(iii) avitakkaavicārā [avitakkāvicārā (syā.)]dhammā. states without applied thought and sustained thought.
(က) သဝိတက္ကသဝိစာရာ ဓမ္မာ – ဝိတက်၊ ဝိစာရနှင့်တကွ ဖြစ်သောတရား (သဝိတက္ကသဝိစာရစိတ်)
(ခ ) အဝိတက္ကဝိစာရာမတ္တာ ဓမ္မာ – ဝိတက်မရှိ၊ ဝိစာရသာရှိသောတရား (ဒုဈာန်စိတ်)
(ဂ ) အဝိတက္ကအဝိစာရာ ဓမ္မာ – ဝိတက်လည်းမရှိ၊ ဝိစာရလည်းမရှိသောတရား
၇ – ပီတိတိက် Pīti Tika; Rapture Triplet
(i) pītisahagatā dhammā. states accompanied by rapture;
(ii) sukhasahagatā dhammā. states accompanied by pleasure;
(iii) upekkhāsahagatā dhammā. states accompanied by equanimity.
(က) ပီတိသဟဂတာ ဓမ္မာ – ပီတိနှင့်တကွ ဖြစ်သောတရား (ပီတိနှင့် ယှဉ်သောစိတ်များ)
(ခ ) သုခသဟဂတာ ဓမ္မာ – သုခနှင့်တကွ ဖြစ်သောတရား (သုခနှင့် ယှဉ်သောစိတ်များ)
(ဂ ) ဥပေက္ခာသဟဂတာ ဓမ္မာ – ဥပေက္ခာနှင့်တကွ ဖြစ်သောတရား (ဥပေက္ခာနှင့် ယှဉ်သောစိတ်များ)
၈ – ဒဿနတိက် Dassana Tika; Triplet of States Eradicated by the First Path
(i) dassanena pahātabbā dhammā. states eradicated by the First Path;
(ii) bhāvanāya pahātabbā dhammā. states eradicated by the 3 Higher Paths;
(iii) neva dassanena na bhāvanāya pahātabbā dhammā.
states not eradicated by the First Path and the 3 Higher Paths.
(က) ဒဿနေန ပဟာတဗ္ဗာ ဓမ္မာ – ပထမမဂ်ဖြင့် ပယ်သောတရား
(ခ ) ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗာ ဓမ္မာ – အထက်မဂ်သုံးပါးတို့ဖြင့် ပယ်သောတရား
(ဂ ) နေဝဒဿနေန န ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗာ ဓမ္မာ – ပထမမဂ်၊ အထက်မဂ်သုံးပါးတို့ဖြင့် မပယ်သောတရား
၉ – ဒဿနေနဟေတုတိက် Dassana Hetuka Tika; Triplet of States with Roots to be Eradicated by the First Path
(i) dassanena pahātabbahetukā dhammā.states with roots to be eradicated by the First Path;
(ii) bhāvanāya pahātabbahetukā dhammā. states with roots to be eradicated by the 3 Higher Paths;
(iii) neva dassanena na bhāvanāya pahātabbahetukā dhammā. states with no roots to be eradicated by the First Path or the 3 Higher Paths.
(က) ဒဿနေန ပဟာတဗ္ဗဟေတုကာ ဓမ္မာ – ပထမမဂ်ဖြင့်ပယ်သော ဟိတ်ရှိသောတရား
(ခ ) ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗဟေတုကာ ဓမ္မာ – အထက်မဂ်သုံးပါးဖြင့်ပယ်သော ဟိတ်ရှိသောတရား
(ဂ ) နေဝဿနေန န ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗဟေတုကာ ဓမ္မာ – ပထမမဂ်၊ အထက်မဂ်သုံးခုတို့ဖြင့် မပယ်သော ဟိတ်ရှိသောတရား
၁၀ – အာစယဂါမိတိက် Ācayagāmi Tika; Triplets of States Leading to Rebirths and Deaths
(i) ācayagāmino dhammā. states leading to rebirths and deaths;
(ii) apacayagāmino dhammā. states leading to the realization of Nibbāna;
(iii) nevācayagāmināpacayagāmino [nevācayagāmino nāpacayagāmino (syā.)] dhammā.
states leading neither to rebirths and deaths nor to the realization of Nibbāna.
(က) အာစယဂါမိနော ဓမ္မာ – ဘဝကိုပေးတတ်သောတရား (ကုသိုလ်၊ အကုသိုလ်)
(ခ ) အပစယဂါမိနော ဓမ္မာ – နိဗ္ဗာန်ကို ရှေးရှုသောတရား (မဂ်လေးပါး)
(ဂ ) နေဝါစယဂါမိနာပစယဂါမိနော ဓမ္မာ – ဇာတိ၊ မရဏနှင့် နိဗ္ဗာန်တို့သို့ ဦးတည်ခြင်းလည်း မဟုတ်သော တရား (ဝိပါက်၊ ကြိယာ၊ ရုပ်၊ နိဗ္ဗာန်)
၁၁ – သေက္ခတိက် Sekkha Tika ; Learners Triplet
(i) sekkhā dhammā. states appertaining to learners;
(ii) asekkhā dhammā. states appertaining to arahats;
(iii) nevasekkhanāsekkhā [nevasekkhānāsekkhā (sī. syā.)] dhammā.
states appertaining neither to learners nor to arahats.
(က) သေက္ခာ ဓမ္မာ – သေက္ခပုဂ္ဂိုလ် (၇)ယောက်တို့ ပိုင်ဆိုင်သောတရား (အောက်မဂ်ဖိုလ်-၇ပါး)
(ခ ) အသေက္ခာ ဓမ္မာ – ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ် ပိုင်ဆိုင်သောတရား (အရဟတ္တမဂ် -၁ ပါး)
(ဂ ) နေဝသေက္ခနာသေက္ခာ ဓမ္မာ – သေက္ခ၊ အသေက္ခမဟုတ်သူတို့အတွက်တရား (လောကီစိတ်၊ ရုပ်)
၁၂ – ပရိတ္တတိက် Paritta Tika; Limited Triplet
(i) parittā dhammā. limited states (states with limited efficacy);
(ii) mahaggatā dhammā. lofty states;
(iii) appamānhā dhammā. incomparable states.
(က) ပရိတ္တာ ဓမ္မာ – အာနုဘော်နည်းသောတရား (ကာမစိတ်)
(ခ ) မဟဂ္ဂတာ ဓမ္မာ – မြင့်မြတ်သောဈာန်တရား (ရူပအရူပစိတ်)
(ဂ ) အပ္ပမာဏာ ဓမ္မာ- အတိုင်းအရှည်မရှိ မနှိုင်းယှဉ်အပ် အလွန်မြတ်သောတရား (လောကုတ္တရာစိတ်)
၁၃ – ပရိတ္တာရမ္မဏတိက် Parittārammana Tika; Triplet of Limited Objects
(i) parittārammanhā dhammā. states with limited objects;
(ii) mahaggatārammanhā dhammā. states with lofty objects;
(iii) appamānhārammanhā dhammā. states with incomparable objects.
(က) ပရိတ္တာရမဏာ ဓမ္မာ – အာနုဘော်နည်းသော ကာမတရားကို အာရုံပြုသောတရား
(ခ ) မဟဂ္ဂတာရမဏာ ဓမ္မာ – မြင့်မြတ်သော ဈန်တရားကို အာရုံပြုသောတရား
(ဂ ) အပ္ပမာဏာရမဏာ ဓမ္မာ – မနှိုင်းယှဉ်အပ် အလွန်ထူးမြတ်သော မဂ်ဖိုလ်ကို အာရုံပြုသောတရား
၁၄ – ဟီနတိက် Hīna Tika ; Low Triplet
(i) hīnā dhammā. low states;
(ii) majjhimā dhammā. medium states;
(iii) panhītā dhammā. sublime states.
(က) ဟီနာ ဓမ္မာ – ယုတ်ညံ့သော ကာမတရား (ကာမစိတ်)
(ခ ) မဇ္ဈိမာ ဓမ္မာ – အလယ်အလတ်ဖြစ်သော ဈန်တရား (ရူပအရူပစိတ်)
(ဂ ) ပဏီတာ ဓမ္မာ – မြင့်မြတ်သောမဂ်ဖိုလ်တရား (လောကုတ္တရာစိတ်)
၁၅ – မိစ္ဆတ္တတိက် Micchatta Tika; Wrong View-Afflicted States of Fixed Destiny
(i) micchattaniyatā dhammā. wrong view-afflicted states of fixed destiny;
(ii) sammattaniyatā dhammā. right view-guided states of fixed destiny;
(iii) aniyatā dhammā. states of no fixed destiny.
(က) မိစ္ဆတ္တနိယတာ ဓမ္မာ – မကောင်းသဖြင့် သေပြီးနောက် ဧကန် အကျိုးပေးမည့်တရား (နိယတမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ-လောမူ-သတ္တမဇော) (ပဉ္စာနန္တရိယကံ – ဒေါသမူ – သတ္တမဇော)
(ခ ) သမ္မတ္တနိယတာ ဓမ္မာ – ကောင်းသောအားဖြင့် သေပြီးနောက် ဧကန် အကျိုးပေးမည့်တရား (မဂ်လေးပါး)
(ဂ ) အနိယတာ ဓမ္မာ – သေပြီးနောက် အကျိုးပေး မမြဲသောတရားများ (နိယတမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကံနှင့် ပဉ္စာ နန္တရိယကံမှတစ်ပါး အကုသိုလ်၊ လောကီ ကုသိုလ်၊ ဝိဘတ်၊ ကြိ၊ ရုပ်၊ နိ)
၁၆ – မဂ္ဂါရမဏတိက် Maggārammanha Tika; Path Object Triplet
(i) maggārammanhā dhammā. states with path objects;
(ii) maggahetukā dhammā. states associated with the Path roots;
(iii) maggādhipatino dhammā. states predominated by the Path.
(က) မဂ္ဂါရမဏာ ဓမ္မာ – မိမိဆိုင်ရာမဂ်ကို အာရုံပြုသော အရိယာတို့၏သန္တာန်၌ ဖြစ်သောတရား
(ခ ) မဂ္ဂဟေတုကာ ဓမ္မာ – မဂ္ဂင်ရှစ်ပါးလျှင် အကြောင်းရှိသောတရား
(ဂ ) မဂ္ဂါဓိပတိနော ဓမ္မာ – မိမိဆိုင်ရာမဂ်ကို အလေးအမြတ် အာရုံပြုသော အရိယာတို့သန္တာန်၌ ဖြစ်သောတရား
၁၇ – ဥပ္ပန္နတိက် Uppanna Tika; Arising Triplet
(i) uppannā dhammā. states in the process of arising;
(ii) anuppannā dhammā. states that have not arisen yet;
(iii) uppādino dhammā. states that are due to arise.
(က) ဥပ္ပန္နာ ဓမ္မာ – ဥပါဒ်၊ ဌီ၊ ဘင်၊ ဟူူသော ခဏသုံးပါးသို့ ရောက်ဆဲ ဖြစ်သောတရား
(ခ ) အနုပ္ပန္နာ ဓမ္မာ – ဥပါဒ်၊ ဌီ၊ ဘင်၊ ဟူသော ခဏသုံးပါးသို့ ရောက်လတ္တံ့ ဖြစ်သောတရား
(ဂ ) ဥပ္ပာဒိနော ဓမ္မာ – မချွတ်ဖြစ်လတ္တံ့သောတရား
၁၈ – အတီတတိက် Atīta Tika; Past Triplet (Atīta Tika)
(i) atītā dhammā. past states;
(ii) anāgatā dhammā. future states;
(iii) paccuppannā dhammā. present states.
(က) အတီတာ ဓမ္မာ – အတိတ်ဖြစ်ကုန်သောတရား
(ခ ) အနာဂတာ ဓမ္မာ – အနာဂတ်ဖြစ်ကုန်သောတရား
(ဂ ) ပစ္စုပ္ပန္နာ ဓမ္မာ – ပစ္စုပ္ပန်ဖြစ်ကုန်သောတရား
၁၉ – အတီတာရမ္မဏတိက် Atītārammanha Tika; Past Object Triplet
(i) atītārammaGā dhammā. states with past objects;
(ii) anāgatārammaGā dhammā. states with future objects;
(iii) paccuppannārammaGā dhammā. states with present objects.
(က) အတီတာရမ္မဏာ ဓမ္မာ – အတိတ်ကို အာရုံရှိသောတရား
(ခ ) အနာဂတာရမ္မဏာ ဓမ္မာ – အနာဂတ်ကို အာရုံရှိသောတရား
(ဂ ) ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏာ ဓမ္မာ – ပစ္စုပ္ပန်ကို အာရုံရှိသောတရား
၂၀ – အဇ္ဈတ္တတိက် Ajjhatta Tika; Internal Triplet
(i) ajjhattā dhammā. internal states;
(ii) bahiddhā dhammā. external states;
(iii) ajjhattabahiddhā dhammā. states that are both internal and external.
(က) အဇ္ဈတ္တာ ဓမ္မာ – မိမိသန္တာန်၌ ဖြစ်သောတရား (စိတ်၊ စေ၊ ရုပ်)
(ခ ) ဗဟိဒ္ဓါ ဓမ္မာ – မိမိသန္တာန်မှ အပဖြစ်သောတရား (စိတ်၊ စေ၊ ရုပ်၊ နိ )
(ဂ ) အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓါ ဓမ္မာ – နှစ်ပါးသောသန္တာန်၌ ဖြစ်သောတရား (စိတ်၊ စေ၊ ရုပ်)
၂၁ – အဇ္ဈတ္တာရမ္မဏတိက် Ajjhattārammanha Tika; Internal Object Triplet
(i) ajjhattārammanhā dhammā. states with internal objects;
(ii) bahiddhārammanhā dhammā. states with external objects;
(iii) ajjhattabahiddhārammanhā dhammā. states with internal and external objects.
(က) အဇ္ဈတ္တာရမ္မဏာ ဓမ္မာ – မိမိသန္တာန်၌ ဖြစ်သောတရားကို အာရုံပြုသောတရား
(ခ ) ဗဟိဒ္ဓါရမ္မဏာ ဓမ္မာ – မိမိသန္တာန်မှအပ ဖြစ်သောတရားကို အာရုံပြုသောတရား
(ဂ ) အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓါရမ္မဏာ ဓမ္မာ – နှစ်ပါးသောသန္တာန်၌ ဖြစ်သောတရားကို အာရုံပြုသောတရား
၂၂ – သနိဒဿနတိက် Sanidassana Tika; Visible and Tangible Triplet
(i) sanidassanasappamighā dhammā. visible and tangible states;
(ii) anidassanasappamighā dhammā. invisible but tangible states;
(iii) anidassanaappamighā [anidassanāppamighā (syā.)] dhammā. invisible and intangible states.
(က) သနိဒဿနသပ္ပဋိဃာ ဓမ္မာ – မြင်လည်းမြင်နိုင် ထိတွေ့၍လည်းရသောတရား (ရူပါရုံ)
(ခ ) အနိဒဿနသပ္ပဋိဃာ ဓမ္မာ – မြင်တော့မမြင်နိုင် ထိတွေ့၍သာ ရသောတရား (ရူပါရုံကြဉ် – သြဠာရိကရုပ် ၁၁ – ပါး)
(ဂ ) အနိဿနအပ္ပဋိဃာ ဓမ္မာ – မြင်လည်းမမြင်နိုင် ထိတွေ့၍လည်း မရသောတရား (စိတ်၊ စေ၊ သုခုမရုပ် – ၁၆ ၊ နိ)
